Il-lingwa Maltija
Il-Malti jaqa’ taħt il-fergħa Semitika tal-familja Afro-Ażjatika u huwa magħdud fost il-varjetajiet neo-Għarab. Huwa qarib relattivament qrib tal-Għarbi tal-Magreb. Illum il-ġurnata, din il-lingwa hija relattivament żgħira iżda mhix fil-periklu li tintilef, tant, li hemm madwar 450,000 kelliema nattivi li jitkellmu bil-Malti. Hija wkoll il-lingwa tal-istat f'Malta (flimkien mal-Ingliż) u ilha waħda mis-27 lingwa ta' ħidma komuni fl-UE sa mill-2004. Il-Malti huwa l-unika lingwa Semitika miktuba fl-Ewropa u, kuntrarjament għal ħafna lingwi Semitiċi oħra, huwa miktub b’alfabett Latin. F’Malta, il-multilingwiżmu hu ftit jew wisq evidenti fil-kombinazzjonijiet ta’ Malti-Ingliż u Malti-Ingliż-Taljan li għalkemm huma mifruxin sew, kważi 98% tal-popolazzjoni tagħżel li titkellem bil-Malti bħala l-ilsien matern tal-pajjiż.
Din il-lingwa hija relattivament żgħira iżda mhix fil-periklu li tintilef, tant, li hemm madwar 450,000 kelliema nattivi li jitkellmu bil-Malti
Madwar is-sena 1240, il-Malti beda jinqata’ minn varjetajiet Għarab oħra u sar lingwa għalih, distint mill-eqreb qraba b’diversi modi, fosthom, il-grad għoli ta' influwenzi Italo-Rumanzi fuq il-fonoloġija, il-lessiku u l-grammatika. Sa mill-aħħar tas-seklu 15, bdew jitfaċċaw dokumenti iżolati bil-Malti miktub, lingwa li ġiet stabbilita b’mod uffiċċjali bħala l-lingwa ta’ Malta fil-perjodu ta’ bejn iż-żewġ gwerer dinjija meta ġiet deċiża t-tilwima lingwistika bejn l-Ingliż, il-Malti u t-Taljan, bi żvantaġġ għat-Taljan.
Fi ħdan l-istudji Orjentali tradizzjonalment orjentati lejn il-filoloġija (studji Semitiċi, studji Għarab), il-Malti jirċievi biss attenzjoni limitata, peress li, bħala oġġett ta’ riċerka, irid jikkompeti ma’ bosta varjetajiet oħra neo-Għarab u suġġetti kanoniċi tad-dixxiplini l-oħra. L-importanza tiegħu għar-riċerka lingwistika ġenerali, lil hinn minn dan il-qafas filoloġikament limitat jitlob għalhekk li l-Malti jingħata forum riservat għalih b’mod esklussiv. Il-Malti jintuża ta’ spiss għar-riċerka fil-qasam tal-kuntatt lingwistiku, fost oħrajn, għaliex l-istruttura tiegħu għandha taħlita ta’ komponenti Semitiċi u Rumanzi li l-koeżistenza u l-interazzjoni tagħhom joħolqu sfida fid-dawl ta’ teoriji u mudelli lingwistiċi stabbiliti. Fl-istess ħin, għad hemm ħafna xi jsir fil-qasam tal-lingwistika deskrittiva, jiġifieri hemm numru ta’ fenomeni tal-Malti li għad iridu jiġu deskritti għall-ewwel darba jew reinterpretati abbażi ta’ sejbiet ġodda. L-istruttura djalettali tal-Malti, id-differenzi soċjolingwistiċi tiegħu, l-istandardizzazzjoni tiegħu u l-pożizzjoni lingwistika-politika tiegħu huma oqsma ta’ riċerka li huma għonja fl-għarfien daqs l-iżvilupp ta’ varjetà distinta, mhux nattiva tal-Ingliż f’Malta, li tissejjaħ Malti Ingliż.
Biex dawk il-lingwisti interessati fil-Malti jkunu jistgħu jiddedikaw ruħhom b’mod adegwat għal dawn il-mistoqsijiet, u oħrajn, iċ-Ċentru tal-Ilsien Malti huwa disponibbli li jaġixxi bħala koordinatur, organizzatur u ospitant skont il-ħtieġa.